తెలుగు సామెతలు-ర
* రంగడా విభీషణునికి పంగనామ మిడినరితి
* రంగడికి లింగడికి స్నేహం, రొట్టెకాడ గిజగిజలు.
* రంగము సొమ్ము, ఱంకుసొమ్ము నిలువదు (రంగము=రంగూను).
* రంగుల దుప్పట్లు వీగొంగడికి సరిపోలవన్న గువ్వలచెన్న.
* రండ కొడుకైనా కావలె, రాజు కొడుకైనా కావలె.
* రండ తుపాకీ కాలిస్తే, గుండు గాలికి పోయిందట.
* రండ రాతకు పెండ సిరా (పెండ=పేడ).
* రండరాజునకు గొండడు దళవాయి.
* రందిగాడికి రేయింబవలు తెలియదు.
* రంభ చెక్కిలి నొక్కి రాట్నం తెచ్చినట్లు.
* రంభయైన తన కుచకుంభముల్ తనచేత తాబట్టుకొనిన సుఖము లేదు.
* రక్కసి ఆలుకు అనదమగడు.
* రక్షచాలని మృగేంద్రుని నక్కయు గోలుపుచ్చు.
* రచ్చకెక్కిన సభలో రాయబార మేల?
* రజకుని గానము, రండా ప్రభుత్వము.
* రట్టూ, రవ్వా రావిపాటి వారిది, పుస్తే పూసా పూసపాటి వారిది.
* రతిలేని నాతి (పరుగు) గతిలేని గుఱ్ఱము రాణించవు.
* రతిలో సిగ్గు, రణములో భీతి కొరగావు.
* రత్నం బొరునిచే నన్వేషింపబడును గానీ, యెరు నన్వేషించునే?
* రత్నాన్ని బంగారంలో పొదిగితేనే రాణింపు.
* రత్నాన్ని రువ్వి గాజును కోరినట్లు.
* రత్నాలన్ని ఒక చోటికి, రాళ్ళన్నీ ఒక చోటికి.
* రత్నాలు తినే పక్షికి రత్నాలు, రాళ్ళు తినే పక్షికి రాళ్ళు.
* రత్నాలున్న గనిలోనే రాళ్ళుండేది.
* రమాపతే, సీతాపతే, పొద్దున లేస్తే పొట్టేగతి.
* రమ్మన్నారు తిమ్మన్న బంతికి - అన్నట్లు.
* రవిక, పగలు బిడ్డ కడ్డము, రాత్రి మగని కడ్డము.
* రవికలోనే చీర మిగిలించాలంటే ఎలాగు?
* రవి గాననిచో కవిగాంచనేర్చు నెయ్యెడన్.
* రవ్వ రవ్వతో తెగుతుందికానీ, రాతితో తెగుతుందా?
* రసం ముదిరితే రాగం, పాకం ముదిరితే పాట.
* రహస్యమేమిటంటే, (విశేషమేమిటంటే) వడ్లగింజలోది బియ్యపుగింజ అన్నట్లు.
* రక్షలు పోతే మచ్చలు పోతాయా? (రక్షలు=రక్ష కోసం వాతలు).
**********:: రా ::**********
* రా అమ్మేగానీ పో అమ్మ లేదు.
* రాకుండా చూచి పోకుండా కొట్టినట్లు.
* రాకు, పోకు బంగారు చిలక.
* రాగం లేని భోగం, త్యాగం లేని ఈవి.
* రాగం తియ్యనివాడు, రోగం రానివాడు లేడు.
* రాగల శని రామేశ్వరం వెళ్ళినా తప్పదు.
* రాగిచెట్టుకు ప్రదక్షిణాలు చేస్తే బిడ్డలు పుడతారంటే, చుట్టుచుట్టుకు పొట్ట చూచుకొన్నదట.
* రాగిపైసా చల్లగుంటే, రాచబిడ్డగూడా దిగివస్తుంది.
* రాగిపోగులు తగిలించుకున్నావేమిరా? అంటే, నీకు అవైనా లేవుకదా అన్నాడట.
* రాగిపైరులచెంత రమ్యమౌ వరిమొలక రాజిల్ల నేర్చునా?
* రాగి రాగోరును.
* రాగులరాయి తిరుగుతూ ఉంటే రాజ్యమంతా చుట్టాలే.
* రాఘవా! స్వస్తి. రావణా స్వస్తి. (అందరికి మంచిగా ఉండుట).
* రాచతనానికి జందెపుపోచా గుర్తు?
* రాచపగ - త్రాచు (పాము) పగ.
* రాచపీనుగు తోడులేకుండా పోదు.
* రాచబిడ్డ స్మరాలయము కాగానే పూజకు దాసాని పువ్వగునా?
* రాచవారి పసులకు బందిలేదు.
* రాచవారి భోగం రైతుల త్యాగం.
* రాజమకుటం శిరోవేదనను పోగొట్టలేదు, ఐశ్వర్యం ఆనందమును కొనిపెట్టలేదు.
* రాజరాజులకు రాజదండం, కాపుకు కరుకోల (కరుకోల=కఱ్ఱు).
* రాజు ఎంతో, ప్రజలూ అంతే.
* రాజులు ఎవరైనా రాగులు విసరేది తప్పదు.
* రాజుకంటే మొండివాడు బలవంతుడు.
* రాజు కత్తికి రెండువైపులా పదునే (వాదరే).
* రాజుకన్నా చిన్న, మంత్రి కన్నా పెద్ద.
* రాజుకు కంటను, పాముకు పంటను విషం.
* రాజు కూతురైనా ఒకని ఆలే.
* రాజుగారి కొడుకైనా కావాలి, సానిదాని తమ్ముడైనా కావాలి.
* రాజుగారి గుఱ్ఱమైతే మాత్రం తొక్కితే కాలు నొవ్వదా?
* రాజుగారి పెద్దభార్య పతివ్రత అన్నట్లు.
* రాజుగారి పెళ్ళాం మేడ ఎక్కితే, కుమ్మరివాడి పెళ్ళాం ఆవ మెక్కిందట.
* రాజుచేసిన కార్యాలకు, రాముడు జేసిన కార్యాలకు ఎన్నికలేదు.
* రాజుతలిస్తే గాజుకంబాల కేమి కొదువ?
* రాజు తలిస్తే దెబ్బలకు కొదువా? బ్రహ్మ తలిస్తే ఆయుస్సుకు కొరవా?
* రాజు దృష్టికి రాయి పగులును.
* రాజు నీతి తప్పితే, నేల సారం తప్పుతుంది.
* రాజుని చూసిన కంటితో మొగుణ్ణి చూస్తే మొట్ట బుద్దయింది.
* రాజపాపం పురోహితుని కొట్టుకపోవును.
* రాజు పెద్దకూతురిని పెండ్లి చేసుకోను నాకేమి అభ్యంతరం లేదన్నట్లు.
* రాజు పోతులాగే ఉన్నాడు, రాజుపెండ్లం రంభలాగే ఉంది.
* రాజు మెచ్చింది మాట, మొగుడు మెచ్చింది రంభ.
* రాజు రాకడ లేదు! నూకుడు లేదు (నూకుడు=కొట్టుట, చిమ్ముట).
* రాజులకు పిల్లనిస్తే రాళ్ళ కిచ్చినట్లే.
* రాజుల చనవు ఎన్నాళ్ళు?
* రాజుల సొమ్ము రాళ్ళ పాలు.
* రాజుల సొమ్ము లంజల పాలు.
* రాజులు పోతే రాజ్యాలు పోతవా?
* రాజు లేని ఊళ్ళు, పూజలేని గుళ్ళు.
* రాజులేని రాజ్యం, కాపులేని గ్రామం.
* రాజు వలచిన రంభ, రాజు విడిచిన తుంబ.
* రాజ్యము వీరభోజ్యం.
* రాజ్యాలు ఉడిగినా లక్షణాలు ఉడగలేదు.
* రాజ్యాలు పోయినా, రాచరికాలు (రాజసాలు) పోలేదు.
* రాట్నం వచ్చింది, బండి అడ్డం తీయరా అన్నాడట.
* రాట్నానికి రెండు చెవులు, నాకూ రెండు చెవులు.
* రాణివాసం వచ్చి మూలవాసం పీకిందట (రాణివాసం=రాజభోగం, మూలవాసం= ప్రధానమైన ఇంటివాసం).
* రాతకు (వ్రాతకు) మించిన లొతు లేదు (రాత=నొసటివ్రాత).
* రాత బొడిచినా చావు లేదు.
* రాతికట్ట, పంత చెరువుకు గాక గండి గుంట కేల?
* రాతి కుండకు ఇనుప తెడ్డు.
* రాతి పశువును పూజిస్తారు, చేతిపశువును బాదుతారు.
* రాతిబొమ్మకు చక్కిలిగింతలు పెట్టినట్లు.
* రాతిలో కప్ప, రాతిలోనే బ్రతికినట్లు.
* రాత్రి అంతా రభసైతే, రక్తి ఎప్పుడు?
* రాత్రికి వెన్నెల, పైరుకు వెన్నులు పస.
* రాత్రి పడ్డ గొతిలో పగలు పడతారా?
* రాదన్న పని రాజుపని, వస్తుందన్నపని తొత్తు పని.
* రాని అప్పు (సొమ్ము) రాతితో సమానమన్నాడట.
* రానిపాట పాడ వేడుక, బోడితల అంట వేడుక.
* రానివాడి మీద ఱాయి.
* రాని వానినిఉ పిలువ వేడుక.
* రానురాను గుఱ్ఱం గాడి దయిందట.
* రానూవచ్చె, పోనూపోయె, రాగులువిసరి సంకటి చేయమన్నాడట.
* రాబందుకు, రాజుకు తేడాలేదు.
* రామక్క దేమిపోయె? రామన్న దేమిపోయె? రాసిలోనిదే దోసెడుపోయె.
* రామనామధారి రాక్షసుండు.
* రామాండ కతలెల్ల మే మెఱుంగని పనే? కాటమరాజుకు కర్ణుడోడె - అన్నట్లు.
* రామాయపట్నం మధ్యస్థం. (న్యాయం చెప్పమంటే, చెరిసగం చేసుకోమన్నట్లు).
* రామాయణం అంటే ఏమో అనుకున్నానుగానీ, మాశి బరువుంది అన్నాడట.
* రామాయణం అంటే సామాన్యంగాదు, గాడిద మోతంత ఉందే, అన్నాడట.
* రామాయణం ఱంకు, భారతం బొంకు.
* రామాయణంలో పిడకల (పిటకల) వేట్లాట (కాట్లాట, కొట్లాట).
* రామాయణం అంతా విని, రాముడికి సీత ఏంకావాలని అడిగాడట.
* రాముడినాడు లేదు, భరతుడినాడూ లేదు, శత్రుఘ్నునినాడు చెవుల వాదులు అన్నట్లు.
* రాముడులేని రాజ్యం లాగా.
* రాముని పాదాలు తగిలితే, రాళ్ళు రమణులవుతవి.
* రామునివంటి రాజుంటే, హనుమంతునివంటి బంటూ ఉంటాడు.
* రామునివంటి రాజు, రావణుని వంటి వైరి లేరు.
* రామేశ్వరం పోయినా శనేశ్వరం తప్పలేదు (వదలలేదు).
* రామేశ్వర వెళ్ళినా ఱంకుమగడు తప్పలేదట.
* రాయలవారి ఏనుగు పిత్తుతుంది అని మూటకూళ్ళు కట్టుకొనిపోతే, అది తుస్సున పోయిందట.
* రాయంగ రాయంగ కరణం - దగ్గంగ దగ్గంగ మరణం.
* రాయుడిది తలది, చాకలిది మొలది.
* రాల రువ్వదగినవాని పూల రువ్వరు.
* రాలిన పూవు రెమ్మకు అతుక్కుంటుందా?
* రాళ్ళకోపని గుద్దలిని వాడిచేసే వాళ్ళుందురా?
* రాళ్ళ చెలుక - రండబిడ్ద, కాపువానికి కలిసివస్తాయట.
* రాళ్ళచేను రత్నాలు పండుతుంది.
* రాళ్ళచేల్లో గుంటక తోలినట్లు (గుంటక=చదునుచేయు సాధనం).
* రాళ్ళు తినే పక్షి రాళ్ళు తింటుంది, రత్నాలు తినే పక్షి రత్నాలు తింటుంది.
* రావణాసురుడి కాష్టం వెలె (ఎడతెగనిది).
* రావేమయ్యా తిండివేమయ్యా! అంటే వెన్నక్కే పోయానన్నాడట.
* రాష్ట్రం దాగినా (దాటినా) రంకు దాగదు.
**********:: రి ::**********
* రిక్తమనసు కోర్కెలకు పెద్ద.
**********:: రీ ::**********
* రీతికి వస్తే కదా రంగానికి వచ్చేది?
**********:: రు ::**********
* రుచిమరిగిన పిల్లి ఉట్టిమీదకు ఎగిరినట్లు.
* రుచీపచీలేని కూర కంచానికి చేటు, అందం చందంలేని పెళ్ళాం మంచానికి చేటు.
* రుద్రాక్షిపిల్లి (వంటివాడు, కపటసన్యాసి).
**********:: రూ ::**********
* రూక యివ్వని విటకాని పోటు మెండు.
* రూకలు పదివేలున్నా చారెడు నూకలే గతి.
* రూకలేని వాడు పోక చేయలేడు.
* రూపంచేత స్త్రీలు, పరాక్రమంచేత పురుషులు రాణింతురు.
* రూపాన పాపిష్టి, గుణాన పాపిష్టి.
**********:: రె ::**********
* రెంటికి చెడ్డ రేవడు వలె (రేవడు=చాకలి).
* రెండావుల పాలు తాగిన దూడ.
* రెండావుల పాలు దాగేవాడు (కుడిచేవాడు) (ఉభయపక్షాలకు చెందినవాడు అనుట).
* రెండు ఊళ్ళ వ్యవసాయం, ఇద్దరు భార్యల సంసారం.
* రెండు ఏండ్లవరపు, మూడు ఏండ్ల మురుగు ఉండదు.
* రెండుచేతులు కలిస్తేనే చప్పుడు అయ్యేది.
* రెండు తప్పులెప్పుడూ ఒక ఒప్పు కాలేవు.
* రెండు నలుపులు కలిసి ఒక తెలుపు కానేరదు.
* రెండు నాలుకలవాడు. (మాట నిలకడ లేనివాడు).
* రెండు పడవలలో కాళ్ళు బెట్టినట్లు (పెట్టినవాడు). (ఉభయపక్షాలకు ప్రీతిపాత్రుడు కాదలచువాడు).
* రెండ్ వేదంతయుక్తులు వాగగానే రాజయొగి కాడు.
* రెండువేళ్ళతో నాటవచ్చునుగానీ, అయిదువేళ్ళతో పెరకరాదు.
* రెండూ రెండే, కొండప్పా.
* రెడ్డి కరణం లేని ఊళ్ళో, చాకలివాడే పిన్నా పెద్ద.
* రెడ్డి మడ్డి రోమాల ముడ్డి.
* రెడ్డి మడ్డి బంగారు కడ్డి.
* రెడ్డి వచ్చాడు మొదలెత్తుకో (పురాణం).
* రెడ్డివారి ఆబోతు (రెడ్డోళ్ళ)తా ఎక్కదు ఇంకొకదానిని ఎక్కనియ్యదు.
* రెడ్డేమి చేస్తున్నాడురా, అంటే - పైన పండుకొను ఉన్నాడు: అమ్మో - క్రింద పండుకొని ఉన్నది; ఎప్పుడూ ఇంతేనా? అప్పుడప్పుడు అమ్మగూడా పైన పండుకొంటుంది అన్నాడట.
* రెడ్లకు -వడ్లకు పేర్లు చెప్పలేము.
* రెడ్లలో తెగలకు, వడ్లలో తెగలకు లెక్కలేదు.
* రెడ్లున్న ఊరిలో, రేచులున్న కొండలో ఏమీ బతకవు.
* రెప్పలార్చేవాళ్ళు కొంపలారుస్తారు.
**********:: రే ::**********
* రేగడి భూమిని, రెడ్డినీ చేవిడువరాదు.
* రేగుకంపపై గుడ్డవేసి తీసుకొన్నట్లు.
* రేగుచెట్టు కింద గుడ్డివాని సామ్యము.
* రేగుచెట్టు కింద ముసలామెవలె.
* రేగుపండ్లకు ముత్యాలమ్ముకొన్నట్లు.
* రేజీకటి మొగుడికి గుడ్డి పెండ్లాము.
* రేపటికి కూటికిలేదని రేయింబవలు వ్యసనమందనేల?
* రేపటి నెమలికంటే, ఈనాటి కాకి మేలు.
* రేపల్లెవాడలో పాలమ్మినట్లు.
* రేపు అనే మాటకు రూపులేదు
* రేవతి వర్షం రమణీయం.
* రేవులోని తాడి అడ్డుచేటు.
**********:: రై ::**********
* రైతు పాడు, చేను బీడు.
* రైతు బీద గానీ, చేను బీద గాదు.
* రైతు లెక్క చూస్తే, నాగలి కూడా మిగలదు.
* రైతు క్షేమం రాజు భాగ్యం.
**********:: రొ ::**********
* రొండూ రొండే, ఱొంటికి పుండ్లే (ఱొంటికి=నడుముకు).
* రొంపికఱువు రోతబుట్టించి, వరపుకఱవు ఒరగబెట్టుతుందా?
* రొక్క మిచ్చినవాడే రేవెలదికి మన్మధుడు.
* రొట్ట కట్టె దేశంలో పుట్టగోచీవాడే భాగ్యవంతుడు (రొట్ట=పచ్చిఆకు ఎరువు).
* రొట్టెకు ఏరేవైతేనేమి? (కొరకను).
* రొట్టె తిని, రోసినావుకానీ, నానివంకచూడు నా తమాషా.
* రొట్టెలవాడి పనికంటే, ముక్కలవాడి పని మేలు.
* రొట్టెలేదు గానీ, నెయ్యిఉంటే అద్దుకు తిందును- అన్నాడట.
* రొట్టె విఱిగి నేతిలో పడ్డట్టు.
* రొయ్యకు లేదా బారెడు మీసం.
**********:: రో ::**********
* రోకట చిగుళులు కోసినట్లు.
* రోకలి చిగురు పెట్టినట్లు.
* రోకలి తూలితే చుట్టాలు వస్తారు.
* రోకలి పోటు - దాసరి పాట.
* రోగమంటే వచ్చింది గానీ, పాలు ఎక్కడనుంచి వస్తవి?
* రోగము ఒకటి, మందు ఇంకొకటి.
* రోగానికి మందుగానీ, ఆయుర్దాయానికి మందులా?
* రోగాలలో గురక ప్రమాదం (గురక=పశువ్యాధి).
* రోగాలు మనుషులకు గాక మాకులకు వస్తవా?
* రోగికి కోప మెక్కువ.
* రోగికోరింది పాలే, వైద్యుడు చెప్పింది పాలే.
* రోగిష్టికి పాపిష్టి కావాలి.
* రోజులు మంచివని పగలే దొంగతనానికి బయలుదేరినట్లు.
* రోటిని చూచి పాట పాడాలి.
* రోటి పాట రోకటి పాట (మార్పు లేని వనుట).
* రోటిలో తలదూర్చి, రోకటిపోటుకు వెఱచినట్లు.
* రోతలకు రోత ముదిమి.
* రోలు కఱ వెఱుగదు.
* రోలుకు ఒకవైపు, మద్దెల కిరువైపుల దెబ్బలు.
* రోలు పగిలినా లిద్దె బాగా బిగిసినది అన్నట్లు.
* రోలుపోయి మద్దెలతో మొర పెట్టుకొన్నట్లు.
* రోళ్ళు పాడినట్లా? రోకళ్ళు పాడినట్లా?
* రోసంలేని బంటుకు మోసం లేదు.
* రోసంలేని మూతికి మీసం ఎందుకు?
* రోసాన సాయబు రొట్టెన్నర తిన్నాడట.
* రోసి వేసినది రాశికి వచ్చింది.
* రోసానికి పోయిన రొండ్లెగుసవు.
* రోషానికి రోలు మెడను కట్టుకొన్నట్లు.
* రోహిణి ఎండకు రోళ్ళు పగులును.
* రోహిణికార్తెలో విత్తుట రోటిలో విత్తుటే.
* రోహిణికార్తెలో విత్తులు రోయక వేస్తారు, మృగశిరలో ముంచి పోస్తారు.
* రోహిణిలో జొన్నలు - సాహిణిలో గుఱ్ఱాలు.
* రోహిణిలో రోకళ్ళు చిగిర్చనన్నా చిగిరిస్తవి, రోళ్ళు పగులనన్నా పగులుతవి.
* రోహిణిలో విత్తనం, రోళ్ళూ నిండని పంట.
**********:: రౌ ::**********
* రౌతు కొద్ది గుఱ్ఱము.
* రౌతు దిగాలంటున్నాడు, గుఱ్ఱం ఎగరవేయా (పడదోయాల) అంటున్నది.
* రౌతు మెత్తనైతే గుఱ్ఱం మూడుకాళ్ళతో నడుస్తుంది.
